Зара Зарина

1.

Пред очите на една крупна жена во бурка се рушеше целиот нејзин живот. Нејзиниот свет. И тоа вистински. Најпрво ја заглуши силна детонација што не ја помрдна од место, затоа што последните години од нејзиниот живот детонациите ја заспиваа и ја будеа. Дури и на оние со најлоши последици по луѓето, таа и не само таа во овој град и во оваа земја, не се осврнуваа освен ако не беа лично загрозени. Животот на Зара не беше загрозен од овој татнеж што доаѓаше како од под земја и што за само една минута урна едно велелепно здание на три ката. Зара го почувствува тресењето на земјата, но не се сепна. Го очекуваше. Беше единствената личност што стоеше на само неколку метри од зградата што полека ја снемуваше пред нејзините очи. Знаеше дека има и други набљудувачи, оние што го направија ова, не за друго туку да бидат сигурни дека татко ѝ си ја завршил работата како што треба. Татко ѝ,  Зар Заза, во овој миг остана затрупан под урнатините на зградата што до пред некоја минута беше најелитното училиште за жени во Кабул, Американското средно училиште за девојки. Тој е неимарот на ова училиште, тој го направи нацртот за него, тој беше главниот надзор кога училиштето се градеше. Татко ѝ е автор на речиси половината модерни зданија во Кабул изградени последните дваесетина години, но најмногу беше горд токму на ова училиште, можеби затоа што го градеше за неа. Уште како малечка додека ги учеше првите букви во нејзиното прво училиште далеку, далеку оттука, татко ѝ, како архитект беше разочаран во какво застарено училиште, градба уште од првите години на социјализмот, учи неговата Зара, секогаш ѝ велеше: Плаар тебе ќе ти изгради училиште. Најубаво на свет. Мајка ѝ ги гледаше со насмевка зад која се криеше страв дека тој и ќе го направи тоа, но далеку, далеку оттука. И таа била во право и татко ѝ бил во право. Ѝ изгради училиште на својата ќерка далеку од оттуката на мајка ѝ. Му било пишано и да умре под неговите урнатини. Остана до последно во него. Го принудија сам да го нареди динамитот. Притоа не требаше да го учат како да го направи тоа. Знаеја дека тој знае, иако во животот не срушил ништо, само градел. Знаеја дека неговите градби се цврсти, здрави, дека научил да ги гради во некоја далечна европска земја, но и дека гради за непријателот. Тие што го натераа да си го урне сопственото дело во сѐ што беше поврзано со Американците и Западот гледаа непријател. Така и Зар Заза, иако не ќе можеа да најдат поголем патриот од него во Авганистан, го сметаа за соработник на непријателот, само затоа што градеше болници, училишта, аеродроми, молови со предзнакот американски. Никој не ја познаваше подобро архитектурата на Кабул од Зар. Тој беше од големите градители што знаеја да ја спојат традицијата со иновацијата. А тоа беше вистинска уметност во Кабул, град чијашто архитектура  за едните е мавзолеј за другите ултрамодерна. Ако се има предвид градот во којшто Абу-Зар Заза го заврши Архитектонскиот факултет, хаосот што во него настана по земјотресот од 26 јули 1963, Кабул не требаше воопшто да го плаши, туку напротив да му биде предизвик. Иако школуван надвор од својата земја Зар Заза беше воспитуван во почитување на својата историја, култура и религија. Ако на сето тоа се додаде и неговиот брак со христијанка, и тоа православна, со чијшто соживот спозна нови димензии и на световното и на светото, Зар Заза беше човек со огромно знаење, со одлично познавање не само од архитектурата, туку и од светската историја и не зачудува фактот што неговите градби во себе имаа барем по едно камче уште од железното доба, преку цврстите ѕидарски структури на будизмот, по една скулптура од антиката па сѐ до исламизмот, сето тоа според потребите на модерниот човек.  

Зара облечена како совршено најнемодерна жена на светот, зашто според неа модерна беше слободна жена. Таа целосно покриена со бурка, липаше без глас, плачеше без солзи гледајќи го погребувањето на својот татко, на нејзиниот плаар. 

Синоќа се поздравија под будното око на тројца Талибанци. Татко ѝ не смееше да ја гушне, не смееше да ја бакне, ниту рака да ѝ подаде за последен поздрав. На излегување од дома, само ѝ рече на македонски: Знаеш што да правиш! Те сакам! По ова секако следуваше удар од кундак по неговите нозе. Да не им беше потребен ќе го убиеја веднаш. Но тој требаше да постави пет килограми динамит на оние столбови на кои се потпираше Американското женско училиште. Зара ја оставија сама. Иако утредента ја забележаа на неколку метри од влезната врата на училиштето, еден од заповедниците им рече да ја остават во надеж дека можеби нема да го издржи самопогубувањето на татко ѝ и дека и таа во последен момент ќе влезе во зградата. Прашината што се крена по детонацијата носена од силниот ветар во еден миг како во вител ја опфати нејзината фигура во бурка. Стана ли прав, стана ли пепел по пожарот што веднаш избувна по детонацијата? Кога сѐ се стиши, училиштето беше срамнето со земја, под земја го покри и телото на неговиот неимар, а Зара никаде ја немаше.

* * *

Зара беше премногу голема за да не биде забележлива. Иако покриена со бурка, Зара се разликуваше од која било жена во бурка. Пред сѐ беше вистински голема. Беше висока, малку невообичаено за авганистанска жена, и беше со зголемена телесна тежина, односно дебела. Ѝ тежеше нејзиното тело. Денес особено ѝ тежеше, можеби затоа што ја притискаше сета болка на овој свет, но беше неверојатно брза. Ако сака да го спроведе планот што со татко ѝ го подготвуваа единаесет месеци, мораше да биде брза и незабележлива. Брза беше, затоа што со месеци тренираше како да биде брза со сто и дваесет килограми тежина плус уште најмалку десетина врз неа што треба да ги стави на себе за кратко време. Точно знаеше каде треба да стои кога училиштето ќе се урива.  Со татко ѝ го вежбаа секое милиметарче каде да ѝ се нозете, како да ја држи главата и во кој момент, односно требаше да брои до четириесет и во првиот налет од прашината, но токму тука во периметарот на вториот столб на којшто тој ќе прикачи помалку динамит и којшто ќе експлодира пет секунди по другиот динамит на останатите три столба. Тука на оддалеченост што треба да ја испочитува до милиметар и пред да избувне пожарот, тука во момент кога сите што гледаат ќе мора да ги затворат очите, нејзините мора да бидат широко отворени и иако заштитени од бурката ќе мора да носи очила, а на устата медицинска маска. 

Откако претходната ноќ го извадија татко ѝ од дома, таа мораше да се напие нешто за смирување, затоа што мораше да спие. Никако не смееше да биде ненаспана во денот што беше пред неа. Најверојатно беше единствената личност во историјата што знаеше дека утре татко ѝ ќе умре, дека нејзиниот живот ќе е во опасност и дека ако го преживее утрешниот ден ништо повеќе нема да биде исто, што ја преспа ноќта во најдлабок сон. Но тоа сега, и покрај загубата на татка си и глетката што додека е жива нема да ја заборави, ѝ даде сила да го реализира она за што долго се подготвуваше. Не направи ниту една грешка од процените на татко ѝ. Кога со трчање го заобиколи веќе опожареното училиште, знаеше дека ја нема во видикот на оние што го убија татко ѝ. Иако сите ќе зборуваат дека се самоубил, таа знае дека татко ѝ е убиен. Можеби денес во светот ќе се пренесе веста за уште еден терористички акт на бомбаш-самоубиец, но таа ќе е лажна, зашто училиштето веќе одамна не работи како училиште и затоа што му наредија да го потпали динамитот и да не смее да излезе надвор од зградата. Откако го напушти местото на убиството на нејзиниот татко, со смирен чекор, како да оди да извршува редовна секојдневна работа, се упати кон болницата за жени. Во оваа земја дури и болниците ги делат на оние за мажи и на оние за жени. Единственото мешање на мажите и жените беше дозволено како виша сила само на акушерското одделение, каде што мајката што ќе роди машко дете веднаш се префрла во друг оддел, но тие неколку први минути од животот машкото бебе е во единствениот дел од болницата каде што нема други мажи, што значи дека се раѓаат еднакви на богови. 

Таа болница, исто така, беше проект на нејзиниот татко. Ја изгради за мајка ѝ. Ѝ нејзе ѝ велеше во мигови на утеха кога ќе се вратеше од работа несвеселена поради некоја дискриминација, разочарана од човечката злоба или, пак, тажна поради загубата на некој пациент: Ќе ти изградам болница каква што сакаш! И навистина нацртот на болницата беше според замислите на мајка ѝ. Таа посочуваше каде да се скалите, каде родилната сала, каде хируршката сала, какви да се собите, кои кревети се најдобри за родилките итн. Зара го познаваше секој дел од болницата. Особено подрумските простории, каде што со милиметарска прецизност знаеше каде треба да се движи за да дојде до единствениот котел од системот за загревање што не работеше. Во тој котел со месеци ставаше работи што ќе ѝ се потребни за да почне да го реализира нивниот план веднаш по неговото убиство. Затоа и се пријави да волонтира во болницата. Таа, за жал не тргна ниту по стапките на татко ѝ ниту по стапките на мајка ѝ. Се одлучи за сосема друга професија. Но во услови на недостиг на медицински персонал дури и тука секоја помош беше добредојдена особено на акушерското одделение. Зара беше помошен персонал како неквалификувана и работеше сѐ и сешто, но немаше пристап до котларницата. Таму влегуваа по потреба мажи, но од подземен влез од задната страна на болницата. Татко ѝ ја подучи кој ѕид е дополнително изграден, но од гипс картон и е лесно кршлив, ѝ нацрта каде треба секој ден по малку да чука за да направи дупка низ која ќе може да влезе во котларницата, во време кога таму нема ниту еден маж. Беше лето и немаше потреба од никакви интервенции во котларницата, само што дупката мораше да биде поголема поради нејзината тежина, но во денови на дежурства се нудеше да ја завршува и работата во пералницата што ја делеше токму тој ѕид со котларницата. Дупката ја полнеше со нечисти чаршафи и ја камуфлираше со една машина за перење што намерно ја расипа, според инструкциите од татко ѝ. 

Беше нејзин работен ден. И ден на смртта на нејзиниот татко. И денот кога влезе во котларницата во црни темници и кога од котелот што не работи извади предмети што тежат најмалку десет килограми, но кои треба да ја одржуваат во живот колку што може подолго. Под бурката се обви со сошиени  памучни ленти полни со храна. Конзервирана, што не се расипува. Облече потопла облека како за во зима, се нарами со еден ранец во кој имаше исклучиво хигиенски средства и како влезе така и излезе од болницата. Незабележливо. Кој уште во оваа земја забележува жена во бурка, и тоа дебела, односно непожелна?

* * *

Болницата што татко ѝ ја изгради за мајка ѝ се наоѓаше во истиот дел од градот каде што беше и училиштето, сега негово почивалиште, но и нивниот дом. Тоа беше најубавиот дел од градот, таканаречената десетта област. Тука живееја дипломатите, тука беа лоцирани нивните амбасади, во близина се наоѓаше и аеродромот, најубавите шопинг-центри, со еден збор, најпосакувано место за живеење во Кабул. Но и најпосакувано за уништување на Талибанците. Избираа што ќе срушат, ги избираа и луѓето што треба да се елиминираат, ги запоседнуваа куќите што им се допаѓаат. Меѓу нив, и нивната куќа. Таа што татко ѝ ја изгради за нивните потреби, што подразбираше и соба за нејзината мајка во која ќе ги врши своите христијански обреди. Таа го прифати исламот, затоа што така налагаше семејството на татко ѝ, но и режимот во Авганистан, иако кога се доселија тука Кабул беше слободен град, што почна да живее како сите светски метрополи. Во една соба во која се влегуваше од една врата од плакарот на спалната соба на нејзините родители, мајка ѝ си имаше направено мало црквиче, со сите елементи на православна црква, со икони што сама ги црташе, со кандило што сама го направи од еден фенер, со свеќарник, што го направија со татко ѝ, имаше дури и пангар, место каде што се држат свеќите, што исто така сама ги правеше од пчелин восок, што прво го растопуваше на пареа со неколку лажици масло и откако ќе се изладеше ги оформуваше свеќите со нејзините вешти прсти. Зара од мала научи дека оваа соба е нивна тајна и дека никој не смее да знае за неа. И Зара влегуваше во ова црквиче што мајка ѝ го крсти Св. Константин и Елена, како што се викаше и црквата во нејзиното село. Претходниот ден кога го однесоа татко ѝ од дома, таа мораше да ја уништи таа соба. Веќе беше испразнета од иконите, крстот, и сите други предмети што укажуваа на нејзиното постоење. Но ѕидовите беа вистински фрескопис. Тука научи да ги меша боите, тука научи да црта портрети затоа што мајка ѝ и велеше дека светецот е во нашите мисли и може да биде каков што ќе го нацртаме само да биде со душа. Авганистан беше земја на бои. Без оглед на црнилото што го лелеавеа бурките, сѐ друго, беше експлозија од бои, шаренило на животот. Не беше тешко да се купат бои и со четката со мајка ѝ да цртаат по ѕидовите на нивното мало црквиче. Татко ѝ им закачи и нешто како душек што со лост го креваа до таванот. Ќе легнеа двете на него и ќе цртаа во лежечка положба. Никогаш нема да ги заборави тие моменти. Во собата сега останаа само уште фреските. Сѐ друго со татко ѝ го закопаа во подрумот на училиштето пред месец и половина. Татко ѝ не стигна да ги вароса ѕидовите. Тој никогаш не ја изневерил, но фреските ѝ ги остави. Не смееше да ја остави оваа трага. Иако сега веќе беше сеедно. Мајка ѝ одамна не е меѓу живите, татко ѝ од утре повеќе не ќе биде меѓу живите, но сепак не смее да остави дамка на неговиот лик. Затоа пред да го испие седативот во најдолгата дотогаш ноќ во нејзиниот живот, влезе во она што остана од црквичето и со бел поликолор почна да ги прекрива златните ореоли на главите на сите светци што ги исцртаа со мајка ѝ и притоа се молеше, и тоа на глас да не ѝ се случи тоа што му се случило на грчкиот војник кој во една од Балканските војни со вар почнал да ги прекрива иконите во мокринската црква. Уште се сеќава на иконите што само се наѕираат од неправилните потези со четката на кутриот војник на кој раката во еден потег му се здрвила и тоа ја спасило црквата од комплетно уништување. Таа беше многу повнимателна од грчкиот војник. Не смееше да остави ниту точка што ќе укажува дека под белата боја има нешто друго. Поминуваше по два слоја со четката од ѕид на ѕид. Ѝ остана уште таванот, таа преубава фреска од Христовото рождение. И сфати дека ниеден план не е совршен. Со мајка ѝ го цртаа со години, и сега не можеше да го уништи за еден час. Не можеше воопшто да го пребои затоа што го немаше ни душекот ни лостот  што ќе го крене до таван и на кој таа лежејќи со бело ќе ги покрива Богородица и Исус. Се обиде со прскање оддолу, но повеќе се обелуваше себеси отколку таванот. Кога се измори со страшна болка во двете раце одлучи да престане. Таванот беше токму како ѕидовите на мокринската црква. Веќе не ѝ беше гајле. И онака ако ја фатат, ќе ја погубат. 

Откако ја напушти болницата, сакаше уште еднаш да ја види нивната куќа, но требаше веднаш да тргне по зацртаниот пат. Не смееше да ја изневери довербата на татко ѝ во неа. Можеби така беше и подобро. Не ги виде разјарените од бес Талибанци како ја палат од сите страни  извикувајќи: Алах е голем! Почувствува нов мирис на палеж, но не се сврте наназад. Над неа небото и онака беше сиво и полно со прашина и пепел од срушеното училиште. Го следеше патот на прашината. Можеби уште на почетокот скршна од зацртаната рута, но знаеше дека овој облак од прашина не е обичен, во него се остатоците од нејзините родители. Ќе ја штити барем додека да го напушти градот.