ВИЛАТА НА ПРЕЉУБНИЦИТЕ

Да се остави конопот да клизне од рака

Тоа беше она лето кога за цели три месеци ја изнајмивме Вилата на прељубниците со поглед на морето, на заливот, на лозјата и вулканот. Вилата, се разбира, не се викаше така, носеше друго име, доста вообичаено во тој крај, по некој лажен гроф што ги засадил сите тие лозја, а потоа отишол да го поминува своето време во пејсажите каде покривите на стокатниците се густо збиени едни до други, а зеленилото е сведено на екцес. Не се обидовме да го запомниме вистинското име на вилата, за нас таа беше Вилата на прељубниците. Бидејќи, таква беше фактичката состојба во неа. Имено, некогаш одамна, додека Доминик и јас бевме само луѓе што тајно се состануваа во убави и пространи хотелски соби, во некое од тие, секогаш прекратки попладниња, му кажав, онака со раката врз неговите гради, како фантазирам за вила со лозје. И вулкан во далечината. Признавам, имаше неколку филмови во кои токму ваквата глетка ми го одземаше здивот и секогаш мислев дека на такво едно место би можела да го најдам својот конечен спокој. Вилата, зошто да не, можеше да има и некој стар базен што долго не се користел и по кој плови труло лисје од претходната есен. Ќе го исчистиме базенот, реков, и ќе пливаме ноќе, додека таму негде, далеку под нашата полјана, светка градот.

Доминикот тогаш веќе со едната нога исчекоруваше од својот трет брак, нему тоа му одеше некако лесно. Мене нешто потешко. Вети дека, ако појдам со него, ако напуштам се` и не понесам повеќе од еден куфер со себе, ќе имам цело лето баш таква вила.

– А што ќе биде после? – прашав.

– Никој не знае што ќе биде после – одговори Доминик и навистина, беше во право; нашите обиди да ги обезбедиме своите позиции во иднината главно се сведуваат на калкулирање и залудно планирање.

Иднината досега успевав да ја испланирам единствено со низите тегли на полиците. Знаев дека џемот што го направив ќе ни потрае до пролет и дека од киселите краставички ќе има доволно за некаде до Божиќ. Се` останато, бегаше од контрола. Доминик беше во право, треба да се одврзе својот чамец со тешка железна котва, и треба да се пушти да плови. Одврзувањето ќе боли, тоа е неминовно. Треба во еден момент да се испушти од рака тој дебел коноп за кој било приврзано се`. Едноставно така, треба да се олабави стисокот на прстите и да се пушти конопот да се лизне, да се почувствува неговата рапава текстура, да се почувствуваат милионите влакна од кои е составен, да се почувствува секоја капка на водата и секое зрно сол што конопот со години ги впивал во себе, да се дозволи сето тоа уште еднаш да запече по дланката и потоа таа да се отвори. Само така е можно.

Доминик го знаеше тоа. Неговите конопи можеби не беа толку тешки, толку силни, или неговите дланки не беа толку чувствителни на рапавото напуштање на копното. Дури, тој се одвои многу лесно. Безболно, така изгледаше. Не се ни заврти.

Тоа лето, со нас во вилата со поглед на вулкан, се одметна уште една прељубничка двојка. Саша, нашиот пријател и чувар на тајни, носител на голема диоптрија и неколку научни титули врзани за некои, никому освен нему сфатливи, закони на физиката, и етеричната, двојно помлада од него, студентка по германистика, егзотичната Зехра, која изгледаше токму онака како што секоја жена сака да изгледа. Што самото по себе ја правеше моментен објект на љубомора или страст, зависно од окото на набљудувачот.

Зехра не мораше да остава зад себе многу нешто. Само и` мафна на цимерката, ја тресна вратата на својата студентска соба и тргна. Саша, меѓутоа, ја остави жената со која беа заедно уште од средното училиште и со која имаше три деца. Подобро човек и да не се обидува да разбере такво нешто. Треба само да си кажеш дека неговата желба секоја ноќ до себе да ја прегрнува витката, мирисна Зехра, беше посилна од се`. И треба да се помириш со тоа сознание, такво какво што е. Со таа слабост на човечкото суштество. Секое подлабоко влегување во приказната, би можело да ве одведе право во депресија. Да не се размислува длабоко и да не се размислува далеку, тоа би требало да се официјализира како основно правило на прељубниците. Важно е да се усвои на време, инаку паѓаш, порано или подоцна.

Толку ситна и незаштитена, опкружена од темнина

Кога се разбудив и погледнав низ прозорецот видов дека Доминик и Зехра веќе беа покрај базенот. Таа, седената на работ, покрај водата, во своето минијатурно жолто бикини, со брцанти стапала во водата, а тој истегнат во лежалката, со очилата за сонце подигнати на чело, изгледаше како да спие. Рацете му беа прекрстени на стомакот, прстите испреплетени. Од местото од каде што ги гледав не можев да видам дали Доминик мижи или гледа во грбот на Зехра. Беше тешко да не се помине со погледот преку нејзиниот грб, бидејќи тој грб беше олицетворение на совршенство. Секоја облина на неа беше поставена во идеална пропорција со се` постоечко, со работ на базенот, со положбата на нашето брдо и со остатокот на вселената. Секое нејзино движење укажуваше на склад. И потсетуваше на тоа како природата понекогаш дрско и разузадано ја искажува својата моќ на најмалку важните објекти. На совршенството и уникатноста на секоја снегулка, на таинствената спирала на морскиот полжав, на телото, движењата, косата и обликот на секој нокт на рацете и нозете, кои, без никаква разумна заслуга, и` се подарени на девојката по име Зехра.

Сепак, беше утро, и беше сончево, мојот љубовник, чии светли влакненца на градите претходната ноќ ги чувствував по целата должина на своите нозе, од листовите до колковите, од што се` уште ми одеа морници, лежеше долу и ме чекаше. Не преостануваше друго, освен да се облечам и да се симнам.

Разговараа кога излегов. Доминик сега веќе не лежеше, стоеше покрај Зехра, која и натаму седеше, со стапалата во базенот.

– Добро утро – реков со најведриот тон што можев да го извлечам од себе. – За што се зборува тука?

– О, добро утро Мими – рече Зехра и слатко со двете раце ја подигна својата коса, како и нејзниот врат да сака да ми посака добро утро. – Тукушто му кажував на Доминик како ноќеска гледав една од оние неразбирливи емисии за вселената и сателитите. Земјата гледана од горе, изгледаше толку ситно и незаштитено, опкружена со темнина.

По оваа констатација Зехра ги извади нозете од базенот, ги собра до телото и ги опфати со двете раце. Како незаштитеноста на Земјата во веселената да преминала и на неа. Не знам, навистина не знам дали жените како Зехра ваквите движења ги прават намерно или тоа едноставно излегува од нив природно, несвесно. Да сум машко, помислив, мојата единствена желба сега би била да седнам до неа и да ја утешам со прегратка. Да и` кажам дека и таа и Земјата, која лебди  во огромниот мрак, ќе бидат добро, дека ќе ги заштитам.

За среќа, Доминик немаше такви желби, или барем не ги покажуваше. Ме повлече за коса и ме натера да му се доближам со лицето и да му дадам бакнеж, а потоа ме зема за рака и ме поведе долу накај лозјата, во прошетка.

Молчевме и одевме се` додека не стигнавме до големото маслиново дрво, каде што обично застанувавме и уживавме во ладовината. Седнавме на тревата. Доминик со грбот се потпре на дрвото, а јас легнав и ми ја спуштив главата во скут. Земјата беше пријатна и топла. Мирисаше на трева и на лисја, а единственото што се слушаше беше зуењето на по некоја пчела што ќе пролеташе покрај нас.

– Можеби ти повеќе би сакала да бевме сами тука? – праша Доминик.

Сега е доцна за тоа, помислив. Вушност, доцна беше за што било. И онака се` е само привид на живот заедно. Луѓето со толку спомени и толку живот зад себе, повеќе никогаш не може да бидат сами, така ми изгледаше.

– Не – реков – подобро што тие се тука. Инаку кој би ни ги подготвувал оние фантастични вечери да го немаше Саша? Да бевме сами, ти и јас, веројатно ќе поминевме недела, две, три, не излегувајќи од кревет, и потоа некој од нас ќе побегнеше, уморен и згаден.

– Зошто зборуваш така?

Изгледаше растажено. Не знам зошто го кажав тоа. Не знам зошто имав потреба да го повредам. На некој необјаснив начин, вината за сите свои неодамнешни одлуки постојано му ја истурав нему. Како во сето тоа јас да немав никаков удел. Како тој, наместо мене, да ги ставил оние неколку работи во торбата, напишал кратко писмо и се искрал од дома рано наутро. Како тоа да беше негова наредба, а не наша заедничка желба. И сега за таа наредба мораше да плаќа. Тука, на најубавото место на светот, со поглед на заливот и на вулканот.

Таа бајка има среќен крај

Саша често се жалеше како има лош, испрекинат сон. Спиеше немирно и кратко. Често стануваше ноќе и се случуваше да го видам како стои на терасата на нивната соба и пуши, загледан некаде долу, кон морето и кон градот. И јас често ноќе бев на терасата. Ме будеше тишината, ме будеше шумот на лисјата, ме будеа сопствените соништа. И потоа ќе станев во потрага по воздух. Ноќе воздухот беше пријатно свеж и постојано од некаде дуваше лесен, млак ветар.

Сега го видов како седи долу пред куќата, на масата, како да чека некој да дојде и да му сервира вечера. Рацете му беа на масата. Се симнав да седнам со него, и онака не можев да спијам.

– Има една бајка на Андерсон – рече Саша кога седнав спроти него – за дете што одгледува грашок во саксија на прозорецот. Се грижи за тој грашок, се плаши за него, секоја секунда ја загледува саксијата и бдее над неа. Таа слика ме потсетува на она кога родител се грижи за своето дете. Прво како за нешто многу мало, само зрно, а потоа за она што ќе изрти, за стебленцето, па за цветот…

– Ти недостасуваат децата, нели?

Саша се насмевна и климна со главата.

 – Ми недостасуваат, да. Но спокоен сум. Таа бајка за детето и грашокот има среќен крај.

– Раскажи ми, како ја запозна Зехра.

Саша запали уште една цигара.

– Секогаш одам сам на концерти, жена ми не сака класична музика. А и тешко е да се најде некој што би останал дома со децата. Таа вечер свиреше Денис Мацуев. Седев таму обземен, слушав, не забележувајќи кој седи до мене. Дури кога заврши концертот, и кога станавме сите, апалудираќи, ја погледнав. Како одамна да ме познава рече: „Тој е Франц Лист на денешницата, нели?“ И тоа беше тоа. Додека го слушав Мацуев, и јас ја имав истата таа мисла.

– Значи, не се работело за убавината?

– Не, ни најмалку. Таа вечер бев слеп за се`, освен за музиката. Убавината на Зехра ја забележав многу подоцна, а тогаш веќе одамна ја сакав. Всушност, убавината е како секоја друга пријатност, човек на неа се навикнува трагично брзо и му станува обична.

Ни сипа на двајцата по пола чаша вино и праша:

– Се сеќаваш на оној францускион филм „Скриено“?

– Жилиет Бинош?

– Да, таа и Даниел Отеј. Се сеќаваш на онаа сцена кога Отеј конечно открива кој му ги испраќал сите оние видео-ленти па оди да се сретне со Алжирецот, првпат после педесетина години. Алжирецот го прашува Отје како му се родителите и вели: „Беа добри луѓе“. Тоа ми е доста чудно бидејќи токму тие добри луѓе го испратија Алжирeцот во дом за сираци, тоа и покрај се` не можел да го направи ликот што го глуми Отеј, бидејќи тогаш бил само дете. И сега се прашувам, како е можно Алжирецот да им простил на родителите што не го сакале, но не и на својот несуден брат?

– Сакаш да кежеш – се насмеав – дека постои некој механизам што прави, на крајот на краиштата, сепак да им простиме се` на родителите?

– Се надевам дека е така, навистина се надевам дека е така.

Ги гледав неговите раце на масата и помислив, иако не сакав тоа да го изговорам, дека за разлика од Андерсоновата, оваа бајка нема среќен крај. Колку што се сеќавам, Алжирецот пред вџашениот Отеј извади жилет и со едно нагло движење си го пресече вратот. Крвта направи застрашувачка црвена лента на ѕидот, а телото на Алжирецот падна на подот, речиси без взук. Тука  немаше никакво простување. Казната се пренесуваше од генерација на генерација, и секогаш беше залеана со крв. Сакав да му кажам дека човек никогаш повеќе не може да се надева на среќа и простување ако ги остави своите деца поради тоа што некој забележал дека Мацуев всушност е Лист на денешницата. Но, тоа, секако ќе звучеше како прекор. А Саша таа ноќ изгледаше како човек кого само малку прекор би можел целосно да го дотепа. И која сум, впрочем јас некому да прекорувам? Каква е навистина разликата помеѓу оставање на децата и оставање на возрасни луѓе што сметаат на нас?

 – Чувствувам огромна вина – му признав. – Чувствувам дека сето ова што го правам не е добро и што е најлошо, мислам дека сега, од оваа позиција, повеќе и немам можност да направам што било добро. Отиде предалеку.

– Ах, Мими – рече Саша станувајќи и заминувајќи – злото и доброто во нас секогаш се помешани, како што вели оној калуѓер на Шекспир.

И потоа ме остави сама, да гледам во мракот.

Што би била вистината, ако не некој закон на желбата?

Имаше денови кога ја надминувавме мрзеливоста, па ќе седневме во автомобилот и ќе се спуштевме до морето. Ќе најдевме некоја мала плажа, надвор од градот, некоја карпа доволно пространа за на неа да се сместат четворица, и некој приод до водата. Тука немаше многу пријателски настроени плажи. Главно остри карпи, кои како себично да го чуваа морето само за себе. Сепак, знаевме две-три места од кои можеше да се пријде до морето, и понекогаш одевме таму, носејќи со себе сендвичи, овошје и вино.

Доминик секогаш прв ќе влезеше во морето и потоа пливаше со брзи, силни замавнувања далеку кон отвореното море. Или ќе отпливаше некаде странично, паралелно со брегот, разгледувајќи ги карпите и губејќи ни се долго од видикот. Се враќаше со приказни за прекрасни морски пештери што пронашол, но до кои не можело да се стигне само така со пливање, или со мал чамец. Немавме чамец, па ни преостануваше да ги слушаме описите на Доминик.

Тој ден, Зехра отиде со Доминик во вода. Рече дека сака да ги види пештерите со свои очи. Ги гледавме како пливаат еден до друг. Доминик својот ритам го прилагоди на оној на Зехра, не брзаше, а потоа нивните две глави исчезнаа некаде таму десно, зад карпите.

– Размислував  за она што ми го раскажа пред некоја вечер – рече Саша. – За тоа дека чувствуваш голема вина.

– Да, чувствувам. Иако истовремено тоа е и апсурдно. Јас тргнав по некоја вистина, нели? Дали човек треба да чувствува вина кога постапува според сопствената вистина?

– Што би била вистината ако не некој закон на желбата? – рече Саша. – Тој закон го изневеруваме секој пат кога задоволуваме некои зададени норми или добри манири. Можеш да бидеш виновна само ако отстапиш пред својата желба.

– Чудно ми е баш ти така да зборуваш. Да не сме во оваа ситуација, овде каде што сме, за тебе секогаш би мислела како за човек што го живее својот живот умерено, дисциплинирано и воздржано.

– Па, на некој начин си во право. Јас навистина живеам така, секогаш сум живеел така и оваа ситуација, како што ти ја нарече – се насмеа – оваа ситуација не менува многу во тоа. Јас само никогаш не сум се согласил на светот на поседување. Секогаш ми се чинело дека таков свет би значел целосно губење на инспирација, дека таков свет всушност би претставувал чин на кастрација. Јас не верувам во бог, но ако верував, мојот бог би бил желбата. Тоа е единственото во што би можел вистински и трајно да верувам.

Потоа малку се капевме, па јадевме сендвичи, па повторно се капевме, се преместувавме од сонце на ладовина и повремено гледавме кон отвореното море од каде што требаше да се појават Доминик и Зехра.

Сонцето веќе почна да се симнува до линијата каде што морето се спојува со небото. Изгледаше дека Саша нема ништо да каже уште којзнае колку долго, или како да не беше ни свесен за минувањето на времето. Знали, морав јас да проговорам, обидувајќи се, колку што можев да не звучам панично:

– Саша, јасно ти е дека поминаа најмалку три часа откако отидоа?

Тој климна со главата. Каков човек е ова, се запрашав. Што има во неговата глава кога е вака рамнодушен кон се`?

– Да не им се случило нешто, Саша? Може би требало да ги побараме, да повикаме некоја помош. Може некој од двајцата се повредил, може се некаде во вода и чекаат да дојдеме и да ги спасиме, може ги нападнала некоја голема риба, може на еден од нив му се слошило, можеби заталкале во пештерата, Саша, ајде да направиме нешто, боже господе…

– Мими – ме прекина Саша среде реченица – сигурен сум дека ништо лошо не им се случило.

– Како можеш да биде сигурен во тоа?

Не ми одговори, само почна да ги собира оние малку работи што ги понесовме со себе, торбата во која повеќе немаше храна и очилата за сонце. Ги завиткавме пешкирите околу колковите и изгледаше дека ќе тргнеме.

– Ајде горе на патот, ајде, тргни по мене.

Ми подаде рака да се искачам по карпата и да прескокнам неколку остри врвови. Излеговме на патот. Стоевме на истото место на кое тој ден, неколку часа претходно, излеговме од автомобилот. Само што автомобилот повеќе не беше тука. Немаше ништо, и никој…

– Но, како…? – бев сосема затечена, и од она што го сфатив, но уште повеќе од мирот на Саша. Тој како да не беше воопшто изненаден. – Како знаеше?

– Уште пред повеќе од два часа слушнав како неговиот автомобил тргнува.

– И што ќе правиме сега?

Се насмеа.  Нниз оние дебели очила очите му озгледаа огромни и концентрирани.

– Сега ќе чекаме да наиде некој да не собере. Да се надеваме, пред да се стемни, бидејќи во спротивно не ни гине многу долго пешачење.

Ја прострев крпата и седнав на сувата трева, покрај патот. Повеќе и онака ништо од мене не зависеше. Му оставив на Саша некако да го застане тој автомобил што ќе не врати во вилата.

– Законот на желбата, Мими. Тоа е тоа. За тоа ти зборував. Не смееме да им се лутиме на луѓето поради тоа што му остануваат верни на законот на желбата.

Нешто подоцна, а многу пред да падне мрак, едно комбе полно со весели млади луѓе застана и не однесе скроз горе до вилата. Не прашаа од каде сме, дали ни е убаво на нашиот рид, и ги оставивме да веруваат дека Саша и јас сме љубовна двојка. Ќе беше навистина прекомплицирано, помислив, да им објаснуваме зошто сме се нашле таму на патот, само со крпите околу колкови.

Како што и претпоставувавме, кога влеговме во куќата, Доминик и Зехра повеќе не беа таму, а ни повеќето нивни работи. Едноставно си заминале и одлучиле ова лето да го продолжат на некое друго место.

Седнавме, неми и неподвижни, пред куќата, се` уште со оние крпи, и гледавме во празниот приод каде повеќе го немаше автомобилот на Доминик. Имавме пред себе широк, простран видик, ја имавме Вилата на прељубниците, која беше изнајмена за уште наредните два месеци, ја имавме непрегледната панорама на неизвесноста и многу свеж зеленчук во фрижидерот.

Кога веќе сосема се смрачи и кога светлата на градот под нас затрепкаа исто како ѕвездите над нас, Саша како да оживеа и да се разбуди од некоја своја мала кататонија.

– Сега ќе подготвам некоја добра вечера за нас, а ти во меѓувреме искапи се, направи фризура и облечи го оној прекрасен бел фустан во кој градите ти изгледаат занесно.

Отидов во куќата, чудејќи се како е можно во исто време да чувствувам две сосема спротивни работи. Душата ме болеше поради се` што се случи и душата ми се радуваше поради она што знаев дека ќе се случи.

– Што мислиш, Саша, дали такво нешто како што е душата воопшто постои?

Го слушнав како го отвора фрижидерот и ги вади од него намирниците со кои ќе подготвува вечера. Мислеше некое време, а потоа ми довикна:

– Ха, кој би знаел? Душата е нешто хипотетично, нејзиното постоење не може ни да се докаже, ни да се отфрли. Дури и ако постои, тогаш сум сигурен дека душата по својата природа е целосно анархистичка.

Можеби кажа уште нешто за душата, но не го слушнав. Ја пуштив водата да тече во кадата и размислував за белиот фустан што ќе го облечам за нашата прва вечера.

(од книгата раскази „Во три кај Кандински“ која треба да излезе во издание на Авант Прес, Скопје, 2021)

Превод од српски јазик: Александар  Прокопиев